26.Söz (Kader Risalesi) Giriş Dersi
Kader denildiğinde Allah ın şu şıfatları akla gelmelidir;
- İlim
- İrade
- Kudret
- Bunlara iman etmeyen kadere iman edemez.
- İmanın 6 rüknü vardır, bunlardan Allah ın varlığı ve ahiret tek başına ispat edilebilir, diğer 4 madde ise birbirine bağlıdır.
- Kader imanın 6 rüknünün son halkasıdır.
- Kader hem itikadi, hem ilmidir, bu nedenle kaderi herkes farklı yorumlayabilmektedir.
- Mezhepler de bu farklılıklardan çıkmıştır.
Nas: Kuran ve hadislerin hepsine nas denir (sözler)
Mezheplerin çıkış nedenleri
- Mütaşabih yorumlanabilir ayetlerin farkları
- Kader problemi, (cemel ve sıffın vakaları ile başlıyor)
- Siyasi sebepler, Peygamberimizin vefatı sonrası hilafet olayı
- Kabilecilik
- Sosyo kültüren sebepler. Hanefi şehire bakarken, şafi köye bakıyor.
Tevhid, kader, Allah ın sıfatları, müteşabih ayetler, Ruhiyetullah görünür mü, hidayet ve dalelet noktaları, İman amelin bir cüzü mü? Büyük günah işleyen adamın imanı kalır mı?
Mezhepler ikiye ayrılır;
- Fıkhi (ameli) : Abdest nasıl bozulur, seferi nasıl olur gibi mevzular ile ilgilenir
- İtikadi : İmana bakan mevzular.
FIKHİ (Ameli) MEZHEPLER
- Hanifi mezhebi : İmamı azam, asıl adı Numandır. Hicri 150 de 70 yaşında Bağdatta vefat etmiştir. Farklı fikirlerin dayatılmasına boyun eğmemiştir, zindanlarda kamçılanarak şehit edilmştir.
- Maliki: İmam Malik bin Enes. Hicri 179 da Medinede vefat etmitir. Bu mezhep Hicaz halkı tarafından benimsenmiştir, halen orada devam etmektedir.
- Şafi: İmam Şafi (Muhammed) hicsi 204 yılında Mısırda vefat etmiştir. Efendimizin soyundan gelir. Mısır’ ın çoğu, Suriye ve Irak şafi mezhebine tabi olanlandandır.
- Hanbeli: Hicri 241 Bağdat ta vefat etmiştir. Necid de hakimdir. Bu meshez diğerleri gibi itikadi mezheplere bağlı değildir. Kendi itikatlerine bağlıdır.
İTİKADİ MEZHEPLER
- Ehli Sünnet Mezhepler: Dayanağı kitap ve sünnettir, doğrudan ayrılmaz, “bence budur” demez.
- Maturidi: Ebu Mahsur Muhammeddir. Semerkant Maruid köyünde doğmuştur. Bütün Hanefiler, Türkler buraya bağlıdır.
- Raşidi: Ebu Hasan El Aşari. Malikiler ve Şafiler itikatta bu mezhepi benimsemlşlerdir.
- Ehli Bid’a Mezhepler: Genel olarak kadere bakış açısının farklılığından dolayı, itikat noktasında ayrılmışlardır,
SÜNNET DIŞI MEZHEPLER:
- Hariciler: Hz Ali, Hz Osman ın katillerini bulup teslim etmediğinden dolayı Muaviye isyan etmiştir. Çıkan savaşı Hz. Ali kazanacakken Muaviye ayetleri mızraklara takarak son anda savaşı kaybetmekten kurtulmuştur. Bu durumda savaşın galibini 1 yıl sonra belilrleyelim şeklinde bir anlaşma yapılmıştır. Bu anlaşmayı kabul etmeyenler, Hariciler olarak anılmıştır. (12bin kişi) Hariciler: “Zahiren ne görüyorsan onu uygula “ düsturuyla hareket ediyorlar. Kendi görüşlerine aykırı olanları direk katlediyorlar, örneğin namaz kılmayanı öldürüyorlar.
- Şialar (Taraftar) : Aslında bir mezhep sayılmaz, Hz. Hasan kavga çıkmasın diye kendi velayetini Muaye’ ye devretmiştir. Şialar buna kızıyorlar, Muaviye ölünce de hilafet oğlu yezide kalır. Yezide biat etmiyorlar.
- Muhtar es sekafi: Hz. Osmanın katillerinin öldüreceğim diyerek ortaya atılıyor ve intikam alıp katilleri öldürüyor. Zeynel abidin, (Hz. Alinin torunu), sesini çıkarmıyor, karşı çıkmıyor.
- Mürciye: Abbasiler tarafından hariciler ve şiilere karşı desteklenein bir mezhep. Ehli sünnete yakın bir mezheptir.
KADER NOKTASINDA EN ÇOK AYRILAN İKİ MEZHEP
- MUTEZİLE: Tabiib: İtizal (ayrıldı) Abbasilerde devletin resmi idolojisidir.
Özellikleri
- Kul fiilinin (efainin) haligıdır(yaratıcısıdır)
- Allahın sıftatı yoktur, zatı vardır
- Kaderi inkar ile isyanları Allahın yaratıığını
- Allah kötü birşey yaratmaz
- Küfürle iman arasında (ortasında) bir merhere olduğunu savunuyorlar. Büyük günah işleyen arada kalır
- Bir insan iman sahibi ise büyük günah işlemez, ne mümin ne kafir olur.
- Kuran mahluktur demedikleri için çok işkence görmüşler
Ne gariptir ki; İslamın zirve yaşandığı, maddi manevi zenginliklerin yaşandığı bölgeler bugün en çok İslama ihtiyaç duyulan bölgeler olmuş.
- CEBRİYE: Mutezile ye karşı olarak çıkmıştır.
Özellikleri
- Kulların fiilerini Allah ezelde taktir etmiştir
- Sebeplere önem vermez
- Allah kainatı yaratmadan önce herşeyi ilmi ile taktir etmiştir
- Herşey Allahın yaratması ile olur
- İnsanların hareketlerini de Allah yaratıyor, insanın iradesinin bir tesiri yok
Ensesine bir tokat at, niye vurdun derse kaza ve kader diyip geç 🙂
- Mutezileye göre 10 dk geç çıkysaydı, o yoldan gitmeseydin, o adamla karşılaşmazdın.
- Cebriye ye göre ne yaparsan yap o seni başına gelecekti
- Ehli sünnet e göre geçmiş kader, şu an irade, gelecek ise meçhul, biz bilemeyiz.
- Mutezile sebeplere dayanır, Cebriyede sebepler yoktur.
Özetle Cebriye Cüz-i iradeyi, Mutezile Külli iradeyi inkar ediyor
Kuran da Muhkem (Açık, net ayetler) ve Müteşabih (yoruma açık) ayetlerin varoluş nedenleri;
- Kuran bu sayede hep genç kalması.
- İman sahiplerinin imanının artması, imanı olmayanın da küfrünün artması.
Soru: Sadaka verince kader değişiyor mu?
Cevap: Bizce meçhul olduğu için bilemeyiz.
- Allahın irade, kudret ve ilmi varsa kader olmak zorundadır.
Nasıl ki Allah ın Rezzak isminin iktizası açlıktır.
İlim varsa herşeyin bilinmesini gerektirir
Kudret varsa fiili ortaya çıkmalıdır - Kader=İlim. Kader kısaca Allah ın bilmesidir. Kader iş yapmaz.
- Kader: Allah ın ezelden ebede kadar olacak herşeyi bilmesidir
- Kader: Ölçüdür, bir plan ve proje ile birşeyin biçimlendirilmesidir,
- Nasıl bir terzi ilk olarak ölçü alır, sonra diker. Kader de bu şekilde plan, program, projedir.
- Terzi ölçüsüz iş yapsa, bir ağaç ise kafasına göre büyüse olmaz.
- Kaza: Kaderde yazan plan programın hayata geçmesidir. Kaderde İlim, kazada kudret çalışır.
- Kader kazadan daha kapsamlıdır. Kazada olan herşey kaderde vardır ancak kader de olan birşey kaza da olmayabilir.
- Birşey meydana gelmişse onda hem kaza hem kader vardır.
KADERİN AYRIMI
- IZDIRARİ KADER: Hiçbir tesimiriz yok. Tamamen irademiz dışında, güneşin doğup batması. Bu kaderle mesul değiliz. Kimin oğlusun, nerde doğdun?
- İHTİYARİ KADER. Bizim kendi tesirimiz var, bundan dolayı mesulüz. Bizim hükmümüz sadece tercih etmek, istemek, meyletmek. Ama hareketi Allah yaratıyor.
– Cüz-i İHTİYARİ: İnsan birşey yapmayı seçer diğerinden vazgeçer. Özü meyildir. İçten gelen dürtü. insanın fiilleri meyillerinden doğar
– Cüz-i İRADE: İnsan bir anda sadece birşey irade edebilir. İrade insan ruhuna takılan bir sıfattır. İnsan bu iradeyle birşey seçiyor. İrade ihtiyardan daha geniştir.
– İrade: Seçme kabiliyeti
– İhtiyar: Bu kabiliyetin fiile dökülmesi,
– Külli İRADE: Cenabı Allahın yaratmasına, Halk etme kuvveti. kudret ve külli irade diyrouz.
